voor kinderen

Opties voor behoud van vruchtbaarheid bij kinderen

Ouders en artsen spelen een belangrijke rol bij het bepalen van de toekomstige vruchtbaarheid en mogelijkheid tot voortplanten van kinderen en adolescenten met kanker of een aandoening waarvoor een ingrijpende behandeling nodig is. Veel volwassenen die als kind kanker hebben gehad, vinden behoud van vruchtbaarheid en de mogelijkheid in de toekomst een gezin te stichten belangrijk.
Ouders weten niet altijd dat er mogelijkheden zijn om de vruchtbaarheid te beschermen, als die bedreigd zou worden door een behandeling.

• Ouders zijn vaak gefocust op de diagnose en de voorgestelde behandeling en de directe gezondheid van hun kind.
• Ouders vinden het misschien lastig of moeilijk om het met hun kind over mogelijke risico’s voor de vruchtbaarheid te hebben.

Door kinderen en hun ouders te informeren over een mogelijk risico voor de vruchtbaarheid, en over mogelijkheden om de vruchtbaarheid veilig te stellen, kan in overleg verwijzing naar een fertiliteitsarts of een gynaecoloog of androloog met het aandachtsgebied voortplantingsgeneeskunde plaatsvinden. Dit kan het welbevinden en de toekomstige kwaliteit van leven verbeteren.

Vruchtbaarheidsbehoud: waar in het behandeltraject?

a) Zie onderstaande tabel b) Zie onderstaande afbeelding

Hoe het gesprek beginnen?

De volgende punten zijn van belang om u te realiseren:

1. Ziekte en/of behandeling kunnen nadelige gevolgen hebben voor de vruchtbaarheid van uw kind.
2. Gezien het behandelplan voor uw kind is zijn/haar risico op onvruchtbaarheid niet altijd goed te voorspellen en het kan bovendien varieren [hoog, matig, laag].
3. Er zijn mogelijkheden om te proberen de vruchtbaarheid van uw kind veilig te stellen voordat hij/zij met de behandeling begint.
4. Kanker, behandelingen van kanker of procedures voor het veilig stellen van de vruchtbaarheid zijn niet schadelijk voor de toekomstige kinderen van uw kind.
5. Procedures voor vruchtbaarheidsbehoud lijken het risico op terugkeer van de kanker niet te verhogen.

Wij kunnen u verwijzen naar een specialist in een gespecialiseerd centrum voortplantingsgeneeskunde als u verder wilt praten over de mogelijkheden voor uw kind.

Opties voor vruchtbaarheidsbehoud bij jongens

Voorafgaand aan de behandeling kan voor prepuberale jongens testisweefsel worden opgeslagen, met de mogelijkheid tot transplantatie van stamcellen in de testis om de aanmaak van zaadcellen na de behandeling te herstellen. Aan postpuberale jongens kan het invriezen van zaadcellen worden aangeboden. Soms kunnen ook door middel van electro-ejaculatie zaadcellen worden verkregen bij jongens die heel vroeg in de puberteit zijn en nog niet gemasturbeerd hebben. Tijdens bestraling kan afscherming van de testis worden toegepast.

De volgende afbeelding toont opties voor vruchtbaarheidsbehoud op basis van de resultaten van het zaadonderzoek.

Opties voor vruchtbaarheidsbehoud bij meisjes

Tijdens bestraling kan afscherming van de eierstokken worden toegepast.

Chirurgische transpositie van de eierstokken buiten het stralingsveld is een optie voor pre- en postpuberale meisjes.

Voor pre- en postpuberale meisjes kan eierstokweefsel worden opgeslagen, met de mogelijkheid tot transplantatie van het weefsel. Eventueel is bij postpuberale meisjes ook ovariële stimulatie mogelijk waarna eicellen kunnen worden ingevroren.

Weefselopslag wordt als experimenteel beschouwd en alleen uitgevoerd in het kader van klinisch onderzoek dat is goedgekeurd door een Medisch Ethische Toetsings Commissie (METC). Op de website van de SIG Fertiliteitspreservatie-NNF worden centra vermeld met behulp waarvan u en uw patiënten een specialist op het gebied van vruchtbaarheidsbehoud kunnen zoeken om weefselopslag te bespreken.

a Geen optie als er een hoog risico op eierstokmetastasen is. b Experimenteel, wordt alleen uitgevoerd in het kader van klinisch onderzoek dat is goedgekeurd door een METC.

Behandeling (van kanker) en het risico op onvruchtbaarheid

Voor kinderen bij wie kanker is vastgesteld of een aandoening waarvoor chemotherapie nodig is, bestaat de eerste stap naar vruchtbaarheidsbehoud uit het beoordelen van het risico op het ontstaan van onvruchtbaarheid als gevolg van de geplande behandeling.

Verschillende chemotherapieschema’s kunnen een verschillend effect hebben op de vruchtbaarheid. Het risico is hoger wanneer chemotherapie en bestraling in combinatie worden toegepast.

In de volgende tabel worden diverse behandelschema’s ingedeeld op basis van het bekende risico op onvruchtbaarheid. Het definitieve risico op onvruchtbaarheid verschilt per patient. Raadpleeg hiervoor de betrokken oncologisch behandelaar.

Risico op schade aan de vruchtbaarheid als gevolg van behandelingen

De weergegeven risico’s in de tabellen zijn slechts een indicatie van het mogelijke risico aan de vruchtbaarheid als gevolg van een behandeling. Risico’s kunnen per patiënt (leeftijd, exacte dosis medicatie) verschillen. Raadpleeg een specialist voor meer specifieke risico’s.

MEISJES (pre- en postpuberaal*)

*Er is geen onderscheid gemaakt tussen pre- en postpuberaal; waarschijnlijk zijn de risico’s kleiner voor prepuberale meisjes. Consulteer een oncoloog of radiotherapeut voor het risico van de individuele patiënt.

** Hormonale suppletie mogelijk. Consulteer een endocrinoloog.

JONGENS

*Hormonale suppletie mogelijk. Consulteer een endocrinoloog.

Tabel aangepast naar Fertile Hope, een initiatief van LIVESTRONG, Cancer and Fertility: Fast Facts for Reproductive Professionals (2008); en Nieman CL, et al. Cancer Treat Res. 2007;138:201-217

Bronnen

Voor meer informatie over onvruchtbaarheidsrisico, mogelijkheden voor vruchtbaarheidsbehoud voor kinderen (met kanker) en het zoeken en doorverwijzen van patiënten en hun ouders naar een specialist op het gebied van vruchtbaarheidsbehoud:

• SaveMyFertility, een gezamenlijke informatiebron van het Oncofertility Consortium® en The Hormone Foundation®
• Oncofertility Consortium®
• Fertile Hope
• American Society for Reproductive Medicine
• The Hormone Foundation®

Referenties

• Ethics Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Fertility preservation and reproduction in cancer patients. Fertil Steril. 2005;83:1622-1628.
• Fertile Hope. Cancer and Fertility: Fast Facts for Reproductive Professionals. 2008.
• www.fertilehope.org/uploads/pdf/FH_RP_FastFacts_08.pdf.
• Ginsberg JP. New advances in fertility preservation for pediatric cancer patients. Curr Opin Pediatr. 2010;23:9-13.
• Lee SJ, Schover LR, Partridge AH, et al. American Society of Clinical Oncology recommendations on fertility preservation in cancer patients. J Clin Oncol. 2006;24:2917-2931.
• Mitchell JD, Hitchen C, Vlachaki MT. Role of ovarian transposition based on the dosimetric effects of craniospinal irradiation on the ovaries: a case report. Med Dosim. 2007;32:204-210.
• Nieman CL, et al. Fertility preservation and adolescent cancer patients: lessons from adult survivors of childhood cancer and their parents. Cancer Treat Res. 2007;138:201-217
• Redig AJ, Brannigan R, Stryker SJ, et al. Incorporating fertility preservation into the care of young oncology patients. Cancer. 2010;117:4-10.